ایزوبوتیل استات چیست و چه کاربردی در صنعت دارد؟
ایزوبوتیل استات چیست و چه کاربردهایی دارد؟ در این مقاله می‌خواهیم به بررسی این ترکیب شیمیایی بپردازیم و به این پرسش پاسخ دهیم که ایزوبوتیل استات چیست و کاربردهای ایزوبوتیل استات در چه صنایعی است. با ما همراه باشید تا باهم این حلال بی‌رنگ را به‌طور کامل بررسی کنیم.
ایزوبوتیل استات چیست؟
ایزوبوتیل استات (Isobutyl acetate) ترکیبی شیمیایی با فرمول C6H12O2 و شناسه پاپ‌کم 8083 است. ایزوبوتیل استات 116.16 g/mol جرم مولی دارد و شکل ظاهری آن شبیه به مایعی بی‌رنگ است. ایزوبوتیل در حقیقت، نوعی حلال با ظاهر بی‌رنگ و شفاف به‌شمار می‌رود.
شاید برایتان سؤال باشد که بو و رایحه ایزوبوتیل استات چیست؟ باید بگوییم این مایع بی‌رنگ نوعی طعم‌دهنده با بوی میوه‌ای و گلی است و بویی شبیه تمشک و موز دارد. ایزوبوتیل استات یک ترکیب مشتق‌شده از اسید محسوب می‌شود که حداقل یک گروه هیدروکسیل (-OH) در آن جایگزین یک گروه آلکیل شده است.
این ترکیب شیمیایی با نام‌های ایزوبوتیل استر (isobutyl ester)، اسید استیک (acetic acid) و متیل پروپیل استر (methylpropyl ester) نیز شناخته می‌شود.
خواص ایزوبوتیل استات در یک نگاه
- نقطه جوش: 116-118 درجه سانتیگراد
- فرمول ایزوبوتیل استات: C6H12O2
- حلالیت: قابل اختلاط با حلال‌های آلی رایج، نامحلول در آب
- جرم مولی: 116.16 گرم بر مول
- تراکم: 0.870 گرم بر سانتی‌متر3
کاربرد ایزوبوتیل استات در صنعت
ایزوبوتیل استات اغلب در صنایع ساخت رنگ و پوشش استفاده می‌شود و کاربرد دارد. در پوشش‌های سطحی بدنه اتومبیل، صنایع چوب، ظروف، چاپ جوهر، تجهیزات دریایی و چسب‌ها از ایزوبوتیل استات استفاده می‌شود. درکل، کاربرد ایزوبوتیل استات شامل موارد زیر می‌شود:
1. حلال
ایزوبوتیل استات اغلب در صنایع گوناگون استفاده می‌شود؛ برای مثال، برای جوهرها، چسب‌ها و پوشش‌ها. ایزوبوتیل استات می‌تواند طیفی گسترده از مواد را حل کند و ازآنجاکه به‌سرعت تبخیر می‌شود و هیچ‌چیز پس از تبخیر از ایزوبوتیل استات باقی نمی‌ماند، ارزشمند است.
2. طعم‌دهنده
ایزوبوتیل استات رایحه میوه‌ای دارد. به‌همین‌دلیل، در صنایع آشامیدنی و غذایی به‌کار می‌رود. ایزوبوتیل استات، طعم و عطر میوه‌ای به آب‌نبات‌ها، نوشیدنی‌ها و سایر محصولات پخته‌شده می‌دهد.
3. پاک‌کننده لاک ناخن
ایزوبوتیل استات در ترکیبات پاک‌کننده‌های لاک ناخن هم استفاده می‌شود؛ چراکه قدرت حل‌کردن سریع و مؤثر لاک ناخن را دارد.
4. صنعت ساخت عطر و رایحه
ایزوبوتیل استات دارای نت‌های گلی و میوه‌ای است؛ به‌همین‌دلیل در ساخت و تولید خوشبوکننده و عطر کاربرد دارد. در بسیاری از ترکیبات عطر، ایزوبوتیل استات برای نت‌های میانی و بالایی به‌کار می‌رود.
خطر ایزوبوتیل استات (اقدامات احتیاطی و امنیتی)
اگرچه ایزوبوتیل استات برای موارد نسبتاً بی‌خطر به‌کار می‌رود، همچون سایر ترکیبات شیمیایی باید با احتیاط استفاده شود. برای جلوگیری از ایجاد حساسیت نباید در مقابل بخارهای ایزوبوتیل استات قرار بگیرید و ایزوبوتیل استات نباید با پوست شما درتماس باشد.
هنگام کار با ایزوبوتیل استات باید از تجهیزات حفاظت فردی و تهویه مناسب استفاده کنید.
چگونگی تولید ایزوبوتیل استات
ایزوبوتیل استات از طریق ایزو بوتانول تولید می‌شود. استریفیکاسیون نوعی واکنش بازگشت‌پذیر بین الکل و اسید آلی (اسید استیک) با یک اسید معدنی قدرتمند مثل اسید سولفوریک است که به ایجاد ترکیبی به نام استر منجر می‌شود و با ساخت آب همراه است.
C4H9OH + CH3COOH => CH3COOC3H9 + H2O
ابتدا استیک‌اسید و اتانول را با نسبت مولی مساوی در راکتور وارد می‌کنند. سپس از اسید سولفوریک به‌جای کاتالیزور استفاده می‌شود. ازآنجاکه واکنش استریفیکاسیون، گرماگیر است، حرارت باعث شروع‌شدن این واکنش می‌شود. سپس آب از ایزوبوتیل استات ایجادشده جدا می‌شود.
ایزوبوتیل استاتِ حاصل، حدود 83 وزن دارد و دارای الکل و کاتالیزور است. برای خاص‌کردن این ترکیب شیمیایی ابتدا میزان اسید آن با کربنات سدیم در مخزن خنثی‌سازی می‌شود. سپس با کمک آب می‌شویند. وقتی مایع دوفازی تشکیل شد، آب از قسمت زیرین خارج می‌شود و ایزوبوتیل استات که لایه بالایی است برای افزایش خلوص وارد برج تقطیر می‌شود.
درنهایت، ایزوبوتیل استات خالص از پایین برج به سمت مخرنِ نگهداری می‌رود.
سخن آخر؛ ایزوبوتیل استات، ترکیبی همه‌کاره!
ایزوبوتیل استات، نوعی حلال شفاف و پُرکاربرد در صنایع مختلف است! از پوشش‌ها و چسب‌ها گرفته تا تولید عطر و مواد غذایی می‌توان از ایزوبوتیل استات استفاده کرد. عطر میوه‌ای و گلی ایزوبوتیل استات و خاصیت حلال‌بودن آن باعث شده است به جزئی ارزشمند در محصولاتی تبدیل شود که در زندگی روزمره از آن‌ها استفاده می‌کنیم.